Антон рос в русскоязычной семье. Из-за воспитания дома и отношения учителей в школе парню казалось, что беларуский язык – стыдный. Уже в осознанном возрасте Антон перешел на беларуский и разговаривал на нем полгода. А потом снова вернулся к русскому из-за того, что столкнулся с хейтом со стороны беларусов. CityDog.io поговорил с Антоном, а также обратился к экспертке и попросил ее объяснить, как вернуться к родному языку после травмирующего опыта.
«Всю жизнь было ощущение, что беларуский – колхозный и стыдный»
– В моей семье никто на беларуском языке не говорил, только бабушка в деревне на трасянке. Мама постоянно пыталась скрывать свое беларуское «г», когда к нам приходили гости. Из-за этого у меня всю жизнь было ощущение, что беларуский – вещь колхозная и стыдная.
В школе я ненавидел беларуский язык из-за учительницы. Она пыталась перекричать класс вместо того, чтобы остановить урок и успокоить детей, поэтому занятия всегда превращались в лютую вакханалию. Из-за этого с беларуским у меня просто не задалось.
«Мне было смешно говорить о романтике на беларуском»
– Когда мне был 21 год, я уехал в Украину, а после начала войны – в Вильнюс. Только в эмиграции понял, насколько наш язык красивый и уникальный, и перешел на него. Но случилось это не благодаря беларусам. Дело в том, что я увидел, как украинцы и литовцы ценят и уважают свой язык и, главное, гордятся им. Тогда понял, что у меня тоже есть что-то свое, чем можно гордиться.
На беларуском я проговорил полгода. Тогда у меня было много работы и мало времени на общение с друзьями, поэтому я записывал ролики в TikTok на беларуском – просто чтобы практиковаться. Так за три месяца я набрал себе 6 тысяч подписчиков в TikTok. А потом и вовсе подумал перейти на него полностью.
Мои родители отнеслись к этому негативно. Мама просила: «Говори со мной “нормально”». А вот друзья отнеслись с пониманием. Правда, иногда с насмешкой повторяли слова, которые казались им забавными.
Честно говоря, в моменте мне было сложно. Например, тебе тяжело шутить, потому что ты не успеваешь перевести слова, а момент уже уходит. Терять такие импульсы – страшнейшая вещь в коммуникации между людьми. Еще один тупой пережиток моего воспитания, но мне было смешно говорить о романтике на беларуском. Однако я старался.
«Мы носители языка и имеем право его менять»
– Последней каплей стал TikTok, где я столкнулся с хейтом. И не из разряда «говори на нормальном языке, например по-русски», а с фразами вроде «не знаешь язык – не говори». Такое мне часто писали, когда я ошибался в словах или трасянил. Что, по моему мнению, круто, потому что мы носители языка и имеем право его менять.
В итоге от мыслей про классных и осознанных беларускоговорящих беларусов я перешел к мыслям о том, что наша нация просто не готова говорить на родном языке. Думаю, сначала нужно научиться слышать друг друга, а уже потом выбирать, на каком языке разговаривать. Мы, беларусы, слушать пока не научились.
«Теперь буду говорить на том языке, на котором комфортно»
– К беларускому языку возвращаться пока не планирую. В детстве меня травмировала училка. Теперь мне 23, я взрослее, и меня травмировали беларусы в TikTok. Звучит смешно, но е*** я их всех. Теперь буду говорить на том языке, на котором комфортно. Например, на русском, английском или литовском. Особенно литовском, потому что литовцы ни разу не раскритиковали мой плохой язык. Даже когда я делаю ошибки, они все равно слушают до конца и благодарят за то, что я хотя бы пытаюсь говорить. А на английском вообще всем все равно, как я говорю, – и носителям, и иностранцам, – потому что люди чиловые.
«Трасянка – это беларуский пубертат»
– Мое мнение: если вы хотите перейти на беларуский – трасяньте, пожалуйста. Причем столько, сколько хочется, а желательно даже больше. Трасянка – это беларуский пубертат. Вы пройдете через кайф первой любви к новым словам. Через хейт булли-сверстников и непонимание со стороны родителей. Через злость на беларусов и на себя и даже через первый, страшный, неловкий и смешной секс на беларуском.
Но без этого беларускоязычного пубертата не получится стать полноценным беларусом. И если вы его переживете, то переживете буквально все.
CityDog.io поговорил с ведущей курсов «Мова Нанова» и популяризаторкой нашей культуры и попросил объяснить, как сделать так, чтобы беларуская мова не ушла из повседневности.
Чаму людзі адмаўляюцца ад мовы?
– Такія выпадкі не адзінкавыя, – каментуе гісторыю Антона экспертка. – Гаварыць па-беларуску – гэта не толькі выкарыстоўваць пэўныя словы і пісаць. Гэта значна больш сур’ёзнае рашэнне, таму што, пераходзячы на беларускую мову, ты быццам бы пагаджаешся з пэўнымі ўмовамі. Перад табой паўстаюць розныя пытанні, прычым часам даволі балючыя. Напрыклад, калісьці адбывалася гістарычная несправядлівасць, цяпер – дыскрымінацыя. Русіфікацыя, паланізацыя – гэта ўсё, праз што праходзяць беларускамоўныя людзі, і, натуральна, гэта цяжка нам даецца. Таму я цалкам разумею, што гэта робіцца дадатковым заданнем з зорачкай, якое не кожны можа ўзяць і несці.
Калі ты ў эміграцыі, табе трэба разабрацца, як жыць у новым свеце, знайсці месца ў іншай краіне. Таму беларуская самасвядомасць можа быць пэўным цяжарам, які ты літаральна фізічна не можаш вывозіць. Таму “падвазіце польскую мову, я яе вывучу і буду жыць як бог”.
Або, калі ты застаешся ў Беларусі, адкрываеш рот і пачынаеш размаўляць на мове, да цябе адразу падвышаная ўвага. Бо, гаворачы па-беларуску, ты адразу праяўляеш пэўную пазіцыю.
Калі я жыла дома, то кожны раз, адкрываючы рот, узважвала: ці гатовая я да таго, што мяне хтосьці абразіць або будзе распытваць. Аднойчы мне не прадалі парэчкі – хлопец сказаў, што ў яго ёсць толькі «смородина». Ці, напрыклад, калі я была цяжарная і пайшла рабіць УГД, доктарка чамусьці палічыла, што гэта самы добры момант, каб паразмаўляць наконт палітыкі. І пачала пытацца, як стаўлюся да таго, што Магілёўская вобласць можа стаць часткай Расіі. Ну, класна, канешне, але, мабыць, ты скажаш, што ў мяне дзіцё здаровае?
Таму, калі гаворыш па-беларуску, гэта накладае на цябе пэўную адказнасць. І гэта няпроста. Калі ты гатовы не рэагаваць на тое, што на цябе злуюцца або насмяхаюцца, тады ідзеш гэтым шляхам. Але трэба разумець, што ёсць людзі, якія пачалі ісці такім шляхам і скончылі, бо проста стаміліся вывазіць спецыфічных асоб.
– Рабіць памылкі ў беларускай мове – гэта нармальна?
– Па шчырасці, сярод усіх маіх знаёмых я ведаю толькі двух чалавек, якія са старту былі беларускамоўнымі. Вельмі мала каму пашчасціла нарадзіцца ў беларускамоўнай сям’і ў 80-я, 90-я ці нулявыя. Гэта ніколі не было папулярным або запатрабаваным – толькі самыя моцныя людзі вырашалі гадаваць сваіх дзяцей на беларускай мове. Як, у прынцыпе, і цяпер.
Таму ў асноўным беларускамоўныя – гэта людзі, які зрабілі вялікія намаганні і пачалі вучыць мову. Натуральна, што на такім шляху ёсць пэўныя акалічнасці. Немагчыма ў адзін дзень прачнуцца і загаварыць на іспанскай або адразу пачаць пісаць іерогліфамі – гэта смешна, ніхто на гэта не разлічвае. Але чамусьці людзі ўпэўненыя, што беларуская мова ўключаецца як тумблер. Вось ты вырашыла, што сёння ад абеду будзеш беларускомоўнай, пераключыла раскладку – і паехалі.
– Як вярнуцца да мовы, калі мяне пакрыўдзілі?
– Вяртанне да мовы пасля атрыманых ад соцыуму траўм – гэта не толькі пра беларускі кантэнт і імпрэзы. Тут хутчэй пра псіхалагічны чыннік. Наколькі ёсць рэсурс зноў браць на сябе пэўныя абавязкі перад беларушчынай, прасоўваць і захоўваць яе.
Таму тут гаворка ідзе пра будаванне ўласных межаў. Калі ты дазваляеш свайму атачэнню так моцна на сябе ўплываць, то пра гэта трэба моцна падумаць. Наколькі ты залежыш ад чужога меркавання, наколькі гэтыя людзі істотныя ў тваім жыцці. І, натуральна, калі для цябе гэта траўматычна, то важна задацца пытаннем: ці дастаткова высокая патрэба ў такіх таксічных людзях? Сёння беларуская мова, а заўтра чалавек пачне прад’яўляць табе іншыя справы, якімі ты ўжо не зможаш паступіцца. Таму тут я бы звярнула ўвагу на псіхалагічны стан чалавека.
І, як казаў Алег Трусаў (адзін з заснавальнікаў партыі БНФ. – Рэд.): «Лупіце на трасянцы, усе з гэтага пачыналі». А калі ўжо Трусаў дазваляў лупіць на трасянцы – то і мне, і вам можна.
Перепечатка материалов CityDog.io возможна только с письменного разрешения редакции. Подробности здесь.
Фото: Unsplash.com.
